بصیرت حقیقی از آنِ حق طلبان در آیه ی 121 سوره ی بقره
«الَّذینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ اُولئِکَ یُؤْمِنُونَ بِه»؛ مفسران بر روی کلمه ی «کتاب» دارای اختلاف نظر هستند که به دیدگاه آنان اشاره میشود:[1]
الف) مقصود از «کتاب»، «تورات و انجیل» است؛[2] طبق این دیدگاه، ضمیر «به» از باب استخدام به لفظ «کتاب» باز می گردد.[3] به دیگر بیان؛ به حسب ظاهر، ضمیر به کلمه ی «کتاب» باز میگردد اما در واقع، مرجعش قرآن است. میفرماید: آن دسته از یهودیان و مسیحیانی که تورات و انجیل به آنان داده ایم، با دقت کتاب آسمانیاشان را تلاوت کرده، به قرآن ایمان آوردند و به بصیرت واقعی رسیدند.
ب) مقصود از «کتاب»، «قرآن» است؛[4] طبق این دیدگاه، استخدامی در کار نیست و لهذا آیه چنین معنا میشود: «اگر قرآن کریم را به دقت بخوانید، بصیرت واقعی پیدا می‌کنید».
بر اساس آنچه بیان شد؛ اگر دیدگاه نخست را پذیرفتیم قصر در جمله ی «اُولئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ»، «قصر افراد» است. و بر طبق دیدگاه دوم، قصرِ در آیه «قصر قلب» است.[5]-[6]
[1]. برای اطلاعات بیشتر، ر.ک: خسروانى، على رضا(1390هـ ق)ج1، ص166 و ۱۶۷؛ همچنین، ر.ک: حائرى تهرانى، میر سید على(1377هـ ش)ج1، ص295؛ و نیز، ر.ک: بغوى، حسین بن مسعود(1420هـ ق)ج1، ص161.
[2]. ر.ک: قرشی، سید علی اکبر(1377هـ ش)ج1، ص229؛ همچنین، ر.ک: طباطبایى، سید محمد حسین(1417هـ ق)ج1، ص265؛ و نیز، ر.ک: حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین بن احمد(1363هـ ش)، ج1، ص245.
[3]. ر.ک: طباطبایى، سید محمد حسین(1417هـ ق)ج1، ص265.
[4]. فخر رازى، محمد بن عمر(1420هـ ق)ج4، ص30؛ طیب، سید عبدالحسین(1378هـ ش)ج2، ص174؛ یعقوب، جعفری(1376هـ ش)ج1، ص340.
[5]. طباطبایى، سید محمد حسین(1417هـ ق)ج1، ص265.
[6]. «قصر قلب» عبارتست از تخطئهی کسى که به عکس گفتهی ما معتقد است؛ مثلاً در برابر کلامِ ما که میگوییم: «زید نیست مگر قائم»، او معتقد است: علاوه بر این که زید ایستاده نیست بلکه بر عکس، نشسته است. و همچنین، در جانبِ عکس کلامِ ما که میگوییم: «شاعر نیست مگر زید»، او معتقد است: نه تنها زید شاعر نیست بلکه بر عکس، عمرو شاعر است. و اما «قصر افراد» عبارتست از تخطئهی کسى که معتقد است: دو صفت یا بیشتر میتواند در موصوف واحدى شرکت داشته باشند، و یا دو موصوف و بیشتر میتوانند در صفت واحدى مشترک باشند، نظیر بیانِ جملهی «زید نیست مگر کاتب»، علیه کسى که معتقد است: زید هم کاتب است و هم شاعر، و نیز نظیر بیانِ جملهی «کاتبى نیست مگر زید»، علیه کسى که معتقد شده است: هم زید و هم عمرو هر دو در کتابت شرکت دارند. (ر.ک: موسوى همدانى، سید محمد باقر(1374هـ ش)ج6، ص9، پاورقی).
