عدم امکانِ تعیینِ جهتِ خاص برای حق تعالی در آیه ی 115 سوره ی بقره

مؤیّدِ گفتار سابق- مبنی بر توجه و نظر کردن به فیض عظیم الهی نه به یک نقطه و مبدأ محدود و خاص- روایتی است که در نور الثقلین[1] و سایرِ منابع تفسیری[2] و روائی[3] وارد شده است، که می فرماید:

پس از رحلت پیغمبر اکرم؟صل؟ یکى از علماى نصارى با جمعى وارد مدینه شده، به محضر امیرالمؤمنین علیه السلام آمده و از مسائلى سؤال نمودند، از جمله پرسیدند:

- «وجه الرّب» به چه معنا است؟

- حضرت به آتش اشاره کرد و فرمود: «أیْنَ وَجْهُ هَذِهِ النَّار؟»، (روی این آتش در کجاست)؟

- نصرانی گفت: «هِیَ وَجْهٌ مِنْ جَمِیعِ حُدُودِهَا»، (به هر سو نگاه کنی وجه بوده و رو به آتش است).

- حضرت فرمود: «هَذِهِ النَّارُ مُدَبَّرَةٌ مَصْنُوعَةٌ لا یُعْرَفُ وَجْهُهَا وَ خَالِقُهَا لا یُشْبِهُهَا- وَ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ فَأیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ- لا یَخْفَى عَلَى رَبِّنَا خَافِیَةٌ»[4]، (این آتش با تدبیر و عمل ما درست شده، و محدود است، اما با این حال وجهِ آن مشخّص و در جانب معیّنى نیست، پس چگونه مى‏ توان براى خالق آسمان و زمین وجه ى معیّن کرد).

[1]. ر.ک: عروسى حویزى، عبد على بن جمعه‏(1415هـ ق)ج‏1، ص117.

[2]. ر.ک: فیض کاشانی، ملا محسن(1415هـ ق)ج‏1، ص183؛ همچنین، ر.ک: گنابادى، سلطان محمد(1408هـ ق)ج‏1، ص139؛ و نیز، سبزوارى نجفى، محمد بن حبیب الله(1406هـ ق)ج‏1، ص133.

[3]. ر.ک: ابن بابویه، محمد بن على‏(1398هـ ق)ص182؛ همچنین، ر.ک: ابن بابویه، محمد بن على‏(1362هـ ش)ج‏2، ص597؛ و نیز، ر.ک: مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏(1403هـ ق)ج3، ص۳۲۹-۳۲۸.