بیان سه نکته ی تفسیری در آیه ی 105 سوره ی بقره

«مَّا یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِنْ أهْلِ الْکِتَبِ وَ لا المُشْرِکِینَ»؛ در رابطه با این بخش از آیه به چند نکته اشاره می شود:

الف) «تبیین واژهی یَوَدُّ»؛ کلمه ی «یَوَدُّ» از «وُدَّ»- به ضمّ و فتح واو- به معنای دوست داشتن چیزی توأم با تمنّی است.[1] با این تفاوت که اگر در معنای محبّتِ خالص استعمال شود مفعولِ این لفظ، مفرد است؛ مانند: «وددتُ الرّجل»، و اگر به معنای تمنّی باشد مفعولش جمله خواهد بود؛ مانند: «وددتُ لو تفعل کذا».[2] همچنین؛ در آیه ی مورد بحث واژه ی «یَوَدُّ» فعل و مفعولِ آن، جمله ی «أنْ یُنَزِّلَ عَلَیکُم...» است.[3]

ب) «اهلِ کتاب از مصادیق کفار»؛ در این آیه ی شریفه مصادیق جمله ی «الَّذینَ کَفَرُوا» دو دسته اند: یکی «اهل کتاب» و دیگری «مشرکان»؛ علّت تقسیمبندی فوق این است که واو در «وَ المُشرِکِین» به «أهل کتاب» عطف شده است زیرا اگر به «الَّذینَ کَفَرُوا» عطف میشد باید کلمه ی «المُشرِکِین» به رفع- یعنی «المُشرِکوُن»- خوانده میشد. نظیر این تقسیم، در اولین آیه از سوره ی بیّنه نیز آمده است؛ چنانکه فرمود: «لَمْ یَکُنِ الَّذِینَ کَفَرُ‌وا مِنْ أهْلِ الْکِتَابِ وَ الْمُشْرِ‌کِینَ مُنفَکِّینَ».[4]

ج) «حکمت تکرار حرف نفی»؛ مبنای نفی مودّت- که در آیه بدان اشاره شد- حسد است.[5] و یهود در این پدیدهی پلید، شهره است؛ شهرتِ یهود به حسود بودن، مایه ی انصراف ذهن و انحصار نفیِ یاد شده در یهود بود و در نتیجه شامل عنوان مشرکان نخواهد شد؛ در حالی که مقصود، بیانِ اشتراکِ این پدیده ی پلید در هر دو گروه و ابتلای هر دو صنف به این بیماری است و این مقصود بدون تکرارِ حرف نفی- یعنی «لا»- حاصل نمی‌شود. و این مطلب در آیه ی ۱ از سوره ی «بیّنه» بدان پرداخته نشده است ازاین‌رو در آنجا حرفِ «لا» تکرار نشد.[6]