بر آستان حضرت دوست

مطالب علمی و مذهبی
شنبه, ۱۱ آذر ۱۳۹۶، ۱۲:۳۰ ب.ظ

معنای «سِحر» در میان نظرات دانشمندان در آیه ی 103 سوره ی بقره

برای روشن شدن این مسئله- که حقیقت سحر چیست- نیاز به سیری اجمالی در نظریات برخی از دانشمندان است:

الف) راغب اصفهانی در «مفردات» می­گوید: سِحر سه معنا دارد:

۱. خدعه و فریب، و همچنین پندارهائى که حقیقت ندارد، مثل فردِ شعبده­ بازى که دیدگان بیننده را با تردستى از حقیقت برمى‏گرداند. و همین­طور به معنی کارى است که سخن­چین مى‏کند یعنی با سخنانِ ظاهرفریب گوش را از شنیدن حقیقت باز می­دارد. چنان­که آیه ­ی 116 از سوره ­ی اعراف پرده از این مطلب برداشته و می­ فرماید: «سَحَرُوا أعْیُنَ النَّاسِ وَ اسْتَرْهَبُوهُمْ‏».

۲. سحر در معنى یارى و کمک نمودن به شیطان برای تقرّب جستن و نزدیکى به او؛ چنان­که آیه­ ی 221 از سوره­ ی شعراء در این رابطه می­فرماید: «هَلْ اُنَبِّئُکُمْ عَلى‏ مَنْ تَنَزَّلُ الشَّیاطِینُ تَنَزَّلُ عَلى‏ کُلِّ أفَّاکٍ أثِیمٍ».

۳. آنچه بر پایه­ ی تغییر- مثل تغییر دادن انسان به صورت حیوان- صورت می­پذیرد که در واقع حقیقتی ندارد بلکه پنداری بیش نیست.[1]

ب) مرحوم طبرسی در «مجمع البیان» می­گوید:

اعمالی همچون؛ سحر و کهانت و حیله نظیر یکدیگرند. برای نمونه؛ سحر، همان تصرفى است که در چشم واقع می­ شود تا بیننده گمان کند ماجرا به همان شکلی است که مى‏نگرد حال آن که چنین نیست، بلکه سحر یک عملیات مخفیانه است که شئ را بر خلاف صورت و جنسِ آن ظاهر و مصور می­نماید و حقیقتِ آن را نشان نمی­دهد.[2]

ج) جناب مصطفوی در «التحقیق» می­نویسد:

ساحر کسی است که دیده­ها را از آنچه در ظاهر مشاهده کند یا قلب­ها را از آنچه در باطن ادراک می­کند به سمت خلاف، منصرف می­سازد.[3]

بنابراین، از مجموع این قبیل نقل­ها ظاهر می­شود که «سحر واقعیّت خارجی نداشته و فقط چشم را تسخیر می­کند». زیرا خودِ ساحران نیز به این نکته معترف بوده و می­گویند: ما نمی­توانیم در همه چیز تصرّف نماییم، از این­رو فقط بر آن چیزهایی که قابل تصرف باشد- همچون؛ کالاها و حیوانات- قاعده­ی سحر را اجرا می­کنیم.

حاصل آن که؛ سحر، فقط تسخیر چشم است؛ چنان­که قرآن کریم در آیه­ ی ۱۱۶ از سوره ­ی اعراف به این نکته اشاره نمود و این­گونه فرمود: «قالَ ألْقُوا فَلَمَّا ألْقَوْا سَحَرُوا أعْیُنَ النَّاسِ وَ اسْتَرْهَبُوهُمْ»، وقتی ساحران سحر خویش را انداختند، چشم­های مردم را گرفت و آنها را ترسانید، زیرا ظاهر آیه می­فرماید: «سَحَرُوا أعْیُنَ النَّاسِ». بر این اساس حرکت فوق صرفاً یک چشم­بندی است و واقعیّت خارجی ندارد.

در روایتی به نقل از حضرت امام صادق علیه السلام آمده است که زندیقِ مصری در سؤالی از امام علیه السلام  چنین پرسید: «...أ فَیَقْدِرُ السَّاحِرُ أنْ یَجْعَلَ الْإِنْسَانَ بِسِحْرِهِ فِی صُورَةِ الْکَلْبِ وَ الْحِمَارِ أوْ غَیْرِ ذَلِکَ قَالَ هُوَ أعْجَزُ مِنْ ذَلِکَ وَ أضْعَفُ مِنْ أنْ یُغَیِّرَ خَلْقَ اللَّهِ إِنَّ مَنْ أبْطَلَ مَا رَکَّبَهُ اللَّهُ وَ صَوَّرَهُ وَ غَیَّرَهُ فَهُوَ شَرِیکٌ لِلَّهِ فِی خَلْقِهِ تَعَالَى عَنْ ذَلِکَ عُلُوّاً کَبِیراً لَوْ قَدَرَ السَّاحِرُ عَلَى مَا وَصَفْتَ لَدَفَعَ عَنْ نَفْسِهِ الْهُمُومَ وَ الْآفَةَ وَ الْأمْرَاض وَ لَنَفَى الْبَیَاضَ عَنْ رَأْسِهِ وَ الْفَقْرَ عَنْ سَاحَتِهِ و ...‏».[4]



[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412هـ ق)ص400 و ۴۰۱.

[2]. طبرسى، فضل بن حسن‏(1372هـ ش)ج‏1، ص331.

[3]. مصطفوى، حسن‏(1430هـ ق)ج‏5، ص67.

[4]. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏(1403هـ ق)ج‏10، ص164؛ طبرسى، احمد بن على‏(1403هـ ق)ج2، ص340؛ بروجردی، حسین(1386هـ ش)ج22، ص496.



نوشته شده توسط سعید شریف دینی
ساخت وبلاگ در بلاگ بیان، رسانه متخصصان و اهل قلم

بر آستان حضرت دوست

مطالب علمی و مذهبی

برای روشن شدن این مسئله- که حقیقت سحر چیست- نیاز به سیری اجمالی در نظریات برخی از دانشمندان است:

الف) راغب اصفهانی در «مفردات» می­گوید: سِحر سه معنا دارد:

۱. خدعه و فریب، و همچنین پندارهائى که حقیقت ندارد، مثل فردِ شعبده­ بازى که دیدگان بیننده را با تردستى از حقیقت برمى‏گرداند. و همین­طور به معنی کارى است که سخن­چین مى‏کند یعنی با سخنانِ ظاهرفریب گوش را از شنیدن حقیقت باز می­دارد. چنان­که آیه ­ی 116 از سوره ­ی اعراف پرده از این مطلب برداشته و می­ فرماید: «سَحَرُوا أعْیُنَ النَّاسِ وَ اسْتَرْهَبُوهُمْ‏».

۲. سحر در معنى یارى و کمک نمودن به شیطان برای تقرّب جستن و نزدیکى به او؛ چنان­که آیه­ ی 221 از سوره­ ی شعراء در این رابطه می­فرماید: «هَلْ اُنَبِّئُکُمْ عَلى‏ مَنْ تَنَزَّلُ الشَّیاطِینُ تَنَزَّلُ عَلى‏ کُلِّ أفَّاکٍ أثِیمٍ».

۳. آنچه بر پایه­ ی تغییر- مثل تغییر دادن انسان به صورت حیوان- صورت می­پذیرد که در واقع حقیقتی ندارد بلکه پنداری بیش نیست.[1]

ب) مرحوم طبرسی در «مجمع البیان» می­گوید:

اعمالی همچون؛ سحر و کهانت و حیله نظیر یکدیگرند. برای نمونه؛ سحر، همان تصرفى است که در چشم واقع می­ شود تا بیننده گمان کند ماجرا به همان شکلی است که مى‏نگرد حال آن که چنین نیست، بلکه سحر یک عملیات مخفیانه است که شئ را بر خلاف صورت و جنسِ آن ظاهر و مصور می­نماید و حقیقتِ آن را نشان نمی­دهد.[2]

ج) جناب مصطفوی در «التحقیق» می­نویسد:

ساحر کسی است که دیده­ها را از آنچه در ظاهر مشاهده کند یا قلب­ها را از آنچه در باطن ادراک می­کند به سمت خلاف، منصرف می­سازد.[3]

بنابراین، از مجموع این قبیل نقل­ها ظاهر می­شود که «سحر واقعیّت خارجی نداشته و فقط چشم را تسخیر می­کند». زیرا خودِ ساحران نیز به این نکته معترف بوده و می­گویند: ما نمی­توانیم در همه چیز تصرّف نماییم، از این­رو فقط بر آن چیزهایی که قابل تصرف باشد- همچون؛ کالاها و حیوانات- قاعده­ی سحر را اجرا می­کنیم.

حاصل آن که؛ سحر، فقط تسخیر چشم است؛ چنان­که قرآن کریم در آیه­ ی ۱۱۶ از سوره ­ی اعراف به این نکته اشاره نمود و این­گونه فرمود: «قالَ ألْقُوا فَلَمَّا ألْقَوْا سَحَرُوا أعْیُنَ النَّاسِ وَ اسْتَرْهَبُوهُمْ»، وقتی ساحران سحر خویش را انداختند، چشم­های مردم را گرفت و آنها را ترسانید، زیرا ظاهر آیه می­فرماید: «سَحَرُوا أعْیُنَ النَّاسِ». بر این اساس حرکت فوق صرفاً یک چشم­بندی است و واقعیّت خارجی ندارد.

در روایتی به نقل از حضرت امام صادق علیه السلام آمده است که زندیقِ مصری در سؤالی از امام علیه السلام  چنین پرسید: «...أ فَیَقْدِرُ السَّاحِرُ أنْ یَجْعَلَ الْإِنْسَانَ بِسِحْرِهِ فِی صُورَةِ الْکَلْبِ وَ الْحِمَارِ أوْ غَیْرِ ذَلِکَ قَالَ هُوَ أعْجَزُ مِنْ ذَلِکَ وَ أضْعَفُ مِنْ أنْ یُغَیِّرَ خَلْقَ اللَّهِ إِنَّ مَنْ أبْطَلَ مَا رَکَّبَهُ اللَّهُ وَ صَوَّرَهُ وَ غَیَّرَهُ فَهُوَ شَرِیکٌ لِلَّهِ فِی خَلْقِهِ تَعَالَى عَنْ ذَلِکَ عُلُوّاً کَبِیراً لَوْ قَدَرَ السَّاحِرُ عَلَى مَا وَصَفْتَ لَدَفَعَ عَنْ نَفْسِهِ الْهُمُومَ وَ الْآفَةَ وَ الْأمْرَاض وَ لَنَفَى الْبَیَاضَ عَنْ رَأْسِهِ وَ الْفَقْرَ عَنْ سَاحَتِهِ و ...‏».[4]



[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412هـ ق)ص400 و ۴۰۱.

[2]. طبرسى، فضل بن حسن‏(1372هـ ش)ج‏1، ص331.

[3]. مصطفوى، حسن‏(1430هـ ق)ج‏5، ص67.

[4]. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏(1403هـ ق)ج‏10، ص164؛ طبرسى، احمد بن على‏(1403هـ ق)ج2، ص340؛ بروجردی، حسین(1386هـ ش)ج22، ص496.

موافقین ۱ مخالفین ۰ ۹۶/۰۹/۱۱
سعید شریف دینی

نظرات  (۲)

۱۱ آذر ۹۶ ، ۱۲:۴۷ بهزاد زاهدی
سلام
جالب بود مطالب در مورد سحر در قرآن و نکات کلیدی از قرآن...ممنون
علوم جدید و تکنولوژی، مختص سبک زندگی ماده گرایی غرب بر محور تفکر اومانیستی است که محرّک آن نظام سلطه و سرمایه می باشد و مسلمانان نباید نظام آموزشی خود را بر اساس این علوم قرار دهند.

تمدن بدلی bornos.blog.ir

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی