نظام اجتماعی جامعه در آیه ی 83 سوره ی بقره
«وَ ذِی الْقُرْ‌بَی وَ الْیَتَامَی وَ الْمَسَاکِین»؛ و به خویشاوندان و کودکانِ پدرمرده و بینوایان نیکى کنید.
- مادهی سوّم: «نظام اجتماعی»؛ هر جامعه ای همواره متشکل از سه قشر است:
1. خویشان (أعم از خویشانِ ثروتمند و غیر ثروتمند، یتیم و یا غیر یتیم)، 2. ایتام، 3. فقراء
همانگونه که نظم خانه و خانواده در سایه ی احسان به پدر و مادر متحقق میشود، نظم اجتماعی نیز با احسان به خویشان و ایتام و فقراء تحصیل و تکمیل میگردد.
واژهی «أیتام»- جمعِ «یتیم»[1]- به معنای منفرد و تک و تنهاست،[2] و در اصطلاح به فردی اطلاق میشود که قبل از سنِ بلوغ پدرِ خویش را از دست داده باشد.[3]
بر اساس آنچه گفته شد، این کلمه بر مصادیق فراوانی قابل اطلاق خواهد بود،[4] مثلاً؛
1. به دُرّی که درون صدف است، «الدُّرة الیتیمه»[5]- یعنی «دُرّ یتیم»[6]- میگویند.
2. به نابغه ی کم نظیر، «یتیمة الدّهر» میگویند.[7]
3. به شعری که با شعر دیگران قاطی نشده، «بیت یتیم» میگویند.[8]
4. به کودک بیسرپرست نیز «یتیم» میگویند، زیرا تنهاست.[9]
و البته؛ واژه ی «یتیم» گاهی به معنای تأخیر و غفلت و از یاد بردنِ ذهن نیز میآید.[10]
[1]. طریحی، فخر الدین بن محمد(1380هـ ش)ج6، ص190.
[2]. ابن م‍ن‍ظور، محمد بن م‍ک‍رم(1414هـ ق)ج12، ص645؛ گنابادى، سلطان محمد(1408هـ ق)ج1، ص166؛ آلوسى، سید محمود(1415هـ ق)ج1، ص308.
[3]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412هـ ق)ص889؛ موسوى سبزوارى، سید عبدالأعلى(1409هـ ق)ج3، ص294؛ ابیارى، ابراهیم(1405هـ ق)ج8، ص622.
[4]. ر.ک: جوادی آملی، عبدالله(1385هـ ش)ج5، ص356 و 357.
[5]. آلوسى، سید محمود(1415هـ ق)ج1، ص308؛ محی الدین، درویش(1415هـ ق)ج2، ص149؛ بحرانى، هاشم بن سلیمان(1416هـ ق)ج5، ص685.
[6]. جوادی آملی، عبدالله(1386هـ ش)ج1-4، ص38؛ خانى، رضا و ریاضى، حشمت الله(1372هـ ش)ج2، ص347.
[7]. ر.ک: جوادی آملی، عبدالله(1386هـ ش)ج1-4، ص38.
[8]. ر.ک: خطیب، عبدالکریم(1386هـ ق)،ج9، ص1081.
[9]. ر.ک: طالقانى، سید محمود(1362هـ ش)ج1، ص215.
[10]. اندلسى، ابوحیان محمد بن یوسف(1420هـ ق)ج1، ص453؛ همچنین، ر.ک: مصطفوى، حسن(1430هـ ق)ج14، ص230؛ و نیز، ر.ک: ابن جوزى، عبدالرحمن بن علی(1422هـ ق)ج1، ص84.
