دو ملاک برای خلود در «بهشت»
«وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ»؛ مسئلهی «خلود»[1] در بهشت بستگی به دو چیز دارد:
الف) «حسن فاعلی»؛ یعنی جان پاک، که تشکیل جانِ پاک از عقیدهی پایدار و ایمان راستین حاصل خواهد شد. و این ایمان حقیقی و استوار باید در دار دنیا به دست آید زیرا ایمان، مقولهای است که اگر در این نشئه کسب نشود پس از آن سودی به حال فرد نخواهد داشت. چنانکه فرمود: «یَوْمَ یَأْتِی بَعْضُ آیَاتِ رَ‌بِّکَ لا یَنفَعُ نَفْساً إِیمَانُهَا»«انعام/158»، و در ادامهی همین آیه میفرماید: «لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِن قَبْلُ»، آن روز که آیات خدا تحقّق یابد، ایمان آوردن افرادی که قبلاً ایمان نیاورده بودند سودی نخواهد داشت!
ب) «حسن فعلی»؛ یعنی عمل پاک، چنانکه در ادامه ی آیه ی مورد استنادِ سابق اینگونه فرمود: «أوْ کَسَبَتْ فِی إِیمَانِهَا خَیْراً»، یا این که از قبل، ایمان آورده بودند ولی در ایمانشان عمل نیکی انجام ندادهاند که باز هم آن ایمان سودی به حالشان نخواهد داشت.
لازم به ذکر است؛ این آیه همانند آیه ی 62 از سوره ی بقره است؛ با این فرق که در اینجا ملاکِ سعادت، ایمان واقعی و عمل صالح بود- نه صرف ادعا- و در آنجا ملاک سعادت، ایمان واقعی و عمل صالح است- نه صرف نامگذاری- چنانکه شرحش گذشت.
