معرفیِ أسباط بنی اسرائیل

«وَ مَا اُنزِلَ إِلىَ إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ الْأسْبَاطِ»؛ واژه ی «أسباط» به فرزندان حضرت یعقوب علیه السلام اطلاق میشود،[1] این پیامبر الهی دوازده پسر داشت که هر یک از آنها دوازده قبیله- یا امت یا جماعت- را تشکیل دادند. همانند قبایلی که از فرزندان حضرت اسماعیل علیه السلام به وجود آمد. فرزندان یعقوب عبارت بودند از: یوسف، بنیامین، زابالون، روبیل، یهوذا، شمعون، لاوى، دان، قهاب، یشجر، نفتالى و جاد.[2]

از نظر شیعهی امامیه؛ همهی اینها از انبیاء نبودند چرا که برخی از فرزندان حضرت یعقوب علیه السلام دچار معصیت شدند و این مسئله با مقام عصمت سازگاری ندارد.[3] در روایتی به نقل از حضرت امام باقر علیه السلام آمده است که از حضرت سؤال شد: آیا فرزندان جناب یعقوب علیه السلام پیامبر بودند. امام علیه السلام در جواب فرمود: خیر‌! و لکن برای آنها نبی فرستاده شد، آنها أسباط و أولاد پیامبر بودند و در پایان عمر توبه کرده و سعادتمند از دنیا رفتند.[4]

پس این که در آیه ی مورد بحث فرمود: «وَ مَا اُنزِلَ إِلىَ... وَ الْأسْبَاطِ»، و انزال کتاب را به أسباط نسبت داد بدین معنا بود که هر یک از این قبایل دوازدهگانه پیامبری داشتند نه این که همه ی دوازده فرزند حضرت یعقوب علیه السلام از انبیاء بوده باشند.

بسیاری از مفسران- مانند طبری،[5] ابن عربی[6] و ...- بر این باورند که أسباط، از انبیاء بودهاند. و لکن گروهی از مفسران- مانند شیخ طوسی،[7] شیخ طبرسی[8] و...- می فرمایند: چنین نبود که أسباط- یا همان معنای فرزندان یعقوب علیه السلام - همگی پیامبر باشند. زیرا اینان معصوم نبودند در حالی که پیامبر باید معصوم باشد.

[1]. حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین بن احمد(1363هـ ش)ج‏1، ص265؛ خسروانى، على رضا(1390هـ ق)ج‏1، ص180؛ سید کریمى حسینى، سید عباس(1382هـ ش)ص104.

[2]. طبرسى، فضل بن حسن‏(1372هـ ش)ج‏1، ص404 و ۴۰۵.

[3]. داور پناه، ابوالفضل(1375هـ ش)ج‏3، ص153.

[4]. گنابادى، سلطان محمد(1408هـ ق)ج‏1، ص147 و ۱۴۸؛ مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏(1403هـ ق)ج‏11، ص9؛ فیض کاشانی، ملا محسن(1415هـ ق)ج‏1، ص192 و ۱۹۳.