خروج اعمال نیابتی از شمول آیه ی134 سوره بقره
«وَ لا تُسْئَلُونَ عَمَّا کانُواْ یَعْمَلُونَ»؛ خدای تعالی در این بخش از آیه ی شریفه می فرماید: شما در مقابل اعمال و عقاید و افکار خودتان بازخواست میشوید.
سؤال: یکی از احکام فقهی دین مقدس اسلام، مسئله ی حج نیابتی است. همچنین؛ روزه ی استیجاری و نماز قضا به نیابت از اموات، یکی دیگر از احکام شرعی و فقهی دین مطهر اسلام به حساب میآید؛ این سخن در حالی است که آیهی فوق، دلالت بر نفی صحت نیابت میکند. زیرا عمل و جزای آن، متعلق به خود عامل بوده، به حال دیگری سودی نداشته و قابل انتقال به غیر هم نخواهد بود؛ و لهذا؛ بر اساس آنچه مذکور افتاد، این قبیل از احکام شریعت مطهرهی اسلام با آیهی فوق چگونه توجیهبردار است؟
جواب: ادلّه ی نیابتی- أعم از حج نیابتی، نماز و روزهی نیابتی و مسائلی از این قبیل- خاص هستند. یعنی مربوط به اعمالی است که به صورت مباشری و یا به صورت تسبیبی انجام میشود؛ عمل تسبیبی یعنی شخصی نایب شود تا عملی که بر عهده ی دیگران بوده را انجام دهد به بیان دیگر؛ کار را به قصد او انجام میدهد. در حالی که این آیه مربوط به اعمالی است که تنها باید آن را به صورت مباشری انجام داد؛ یعنی آن دسته از اعمالی که نیابتبردار نیستند. از اینرو موضوع آیه ی فوق با موضوع ادله ی نیابت کاملاً متفاوت است.[1]
