تلاوت منصفانه و حقطلبانه، زمینهسازِ بصیرت در آیه ی 121 سوره ی بقره
«یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ»؛ به قرائت پی در پی و دنباله دار «تلاوت» گفته میشود. سؤال: چه کسانی حق تلاوت را به جا آورده و از این کتاب الهی به طور کامل پیروی میکنند؟
در جواب به این پرسش چند معنا بیان شده است: [1]
معنای نخست: مقصود این است که آنها به طور کامل از تورات پیروی کرده و دقیقاً بر طبقِ حلال و حرام آن عمل مینمایند. شاهد سخن مزبور، آیه ی ۲ از سوره ی قمر است که فرمود: «وَ الْقَمَرِ إِذا تَلاها»، قمر به دنباله ی خورشید می آید، و در اینجا نیز چنین گفته می شود: «أنه یتبعونه یعنی التوراة حق اتباعه و لا یحرفونه ثم یعلمون بحلاله و یقفون عند حرامه و منه».
معنای دوم: یعنی آنها در مقابل کسانی که از محمد صل الله علیه و آله پرسش می نمایند- بر طبق آنچه در کتب آنها آمده- کاملاً ایشان را توصیف مینمایند. طبق این مبنا، ضمیر در کلمه ی «یَتْلُونَه»- نه به «کتاب» که- به پیامبر اکرم صل البله علیه و آله باز میگردد.
معنای سوم: یعنی آنها به هنگام برخورد با آیه ای که در آن ذکر بهشت به میان آمده، آن را از خدا درخواست مینمایند، و همانطور هنگام مواجهه با آیات جهنم و عذاب، که با تلاوت آن به خدا پناه میبرند. چنانکه حضرت امام صادق علیه السلام به این نکته تصریح نموده است.
معنای چهارم: یعنی تلاوت آنها به گونهای است که الفاظ را از لحاظ الفاظ نیکو أداء کنند و از نظر معنا و محتوا آن را درک می نمایند.
معنای پنجم: مقصود آن است آنها به طور کامل بر طبق کتاب عمل نموده، محکماتِ آن را إجرا کنند، به متشابهاتِش ایمان آورده و مشکلاتِ آن را به اهلش واگذار کنند.
وجه جامع و مشترک همه ی کتب آسمانی هدایت و نور است؛ چنانکه فرمود: «إِنَّا أنْزَلْنَا التَّوْراةَ فیها هُدىً وَ نُورٌ»«مائده/44»، و فرمود: «وَ آتَیْناهُ الْإِنْجیلَ فیهِ هُدىً وَ نُورٌ»«مائده/46»، و نیز فرمود: «قَدْ جاءَکُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ کِتابٌ مُبینٌ»«مائده/15».
بر این اساس، هر کسی که تلاوتش منصفانه، آزاد و به دور از هر تعصبی باشد به بصیرت حقیقی خواهد رسید. کلمه ی «حَقَّ تِلاوَتِه»، مفعول مطلق نوعی است، به همین جهت نوعِ خاص تلاوت برای افراد متفاوت خواهد بود، به عنوان نمونه:
الف) تلاوت کردنی که با خشوع و خضوع و صفای اعتقاد و با دلی لرزان باشد، چنانکه فرمود: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ إِذا ذُکِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ...»«انفال/2».[2]
ب) تلاوت کردنی که با تدبر در معنا و پیروی از احکام آن بوده، موجب افزایش ایمان شود، چنانکه فرمود: «... وَ إِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إیماناً»«انفال/2».[3]
ج) تلاوتی که موجب شکوفایی عقلی شود، چنانکه فرمود: «وَ لِیَتَذَکَّرَ اُولُوا الْألْباب»«ص/29».
