شباهت «اهل کتاب» با «مشرکان» در ایه ی 113 سوره ی بقره
«کَذَلِکَ قَالَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ مِثْلَ قَوْلِهِمْ»؛ می فرماید: مشرکان نادان، همان سخن را می‌گفتند که اینها می‌گویند. به همین جهت جمله ی «مِثلَ قَولِهِم» همان تکرارِ کلمه ی «کَذَلِک» بوده و صرفاً تاکید معنوی به شمار میرود. بنابراین مقصود از دو کلمه ی «مِثلَ قَولِهِم» و نیز کلمه ی «کَذَلک» چنین خواهد بود: «مثل شما سخن گفتند آنانی که نادانند». به بیان دیگر؛ حرف اهل کتاب با سخن مشرکانِ نادان یکی است. کلمهی «مِثل» صفت برای مفعول مطلقِ محذوف بوده و تقدیرش چنین است: «قَولاً مِثلَ قَولِهِم».[1]
سؤال: شباهت «مشرکان» با «اهل کتاب» چیست؟
جواب: این شباهت به دو نکته باز میگردد:
الف) هوا و هوس، گرایش مادی و خلاصه ابزاراندیشیِ محض در این گروههای به ظاهر دینی- که عنوانِ اهل کتاب بر آنها اطلاق میشود- باعث شده است که آنان از میدان حق منحرف گشته و با دین به صورت گزینشی برخورد کنند.[2] چنانکه مشرکان نیز با وجود داشتن عقل و فطرت، چراغ هدایت را نمی‌شناسند، هواپرستی و مادی گرائیِ این گروه نیز منشاء شرک شده بود. و این سخنی است که آیه ی ۲۴ از سوره ی جاثیه پرده از آن برداشته و چنین می فرماید: «وَ قَالُواْ مَا هِىَ إلا حَیَاتُنَا الدُّنْیَا نَمُوتُ وَ نَحْیَا وَ مَا یُهْلِکُنَا إلا الدَّهْرُ». آری، فهم و درک این عده تنها به حیاتِ مادی و محسوسِ دنیا خلاصه شده و از زندگانیِ آخرت غافل شدهاند. از اینرو منشاءِ آثار را تنها به روزگار نسبت داده و از درکِ ماورای آن غافل و عاجزند.[3]
ب) در این آیه قول انسانهای جاهل به سخنِ عالمان و دانشمندانِ بیعمل تشبیه شده است؛ زیرا عالم اگر به علم خود عمل نکرده و تنها ادعای باطل داشته باشد همانند انسانِ جاهل بلکه از جاهل نیز فرومایه تر خواهد بود. و این، همان حالتی است که برای اهل کتابِ عالم به وحی و آگاه به تورات و انجیل، نسبت به مشرکانِ جاهل به وحی و کتاب تصویر می شود. به بیان دیگر؛ اهل کتاب با اینکه در خدمت وحی هستند- و وحی و کتابهای آسمانی نیز برای مبرهن کردن اندیشه‌ها آمده، با این حال- بی‌برهان سخن می‌گویند.[4]
