تبیین مفهومِ «تبدیل» و تفاوت آن با «نسخ» در آیه ی 106 سوره ی بقره
تبدیل شدن در تکوینیات و تشریعیات، به معنای نسخ- یا رفعِ حکم- نیست بلکه مقصود از تبدیل، جابجایی است. نظیر تبدیل خاک به آجر، و تبدیل آب انگور به شراب، زیرا اگر مقصود از تبدیل، نسخ باشد لازمه اش این است که نمازِ فردِ عاجزِ از قیام- که وظیفه اش نشسته خواندن است- ناسخِ وظیفه ی نماز در حالت قیام باشد، در حالی که چنین نیست و نسخ و ابطالی صورت نمی‌گیرد بلکه تنها وظیفه تبدیل میشود. و یا؛ مقصود از صلات قصر، تبدیل صلات حاضر به صلات قصر است و نه نسخِ آن، زیرا صلات حاضر هرگز منسوخ نشده و بالطبع صلات قصر نیز نمیتواند ناسخ آن باشد. بنابراین، معنای تبدیل برداشتن چیزى و گذاشتن چیزى دیگر به جاى آن است.[1]
در قرآن کریم گاهی به جای واژه ی «نسخ» کلمه ی «تبدیل» به کار رفته است، چنانکه در آیهی ۱۰۱ از سوره ی نحل می فرماید: «وَ إِذا بَدَّلْنا آیَةً مَکانَ آیَةٍ».[2] زیرا نسخ، إزالهی محض نیست بلکه به معنای إزاله ی چیزی با جایگزین کردن چیز دیگر است. همچنانکه به نقل کتاب، از نسخهای به نُسَخ دیگر نسخه برداری گفته میشود.[3] پس به اعتبار جایگزین شدن ناسخ، به جای منسوخ کلمه ی «تبدیل» به کار رفته است.
[1]. طبرسى، فضل بن حسن(1372هـ ش)ج6، ص594؛ مغنیه، محمد جواد(1424هـ ق)ج4، ص552؛ مراغى، احمد بن مصطفى(بیتا)ج14، ص141.
[2]. طباطبایى، سید محمد حسین(1417هـ ق)ج1، ص250؛ طب‍رس‍ی، فضل بن حسن(1428هـ ق)ج2، ص307؛ همچنین، ر.ک: حسینی شیرازی، سید محمد(1424هـ ق)ج3، ص262.
[3]. ر.ک: طباطبایى، سید محمد حسین(1417هـ ق)ج1، ص250.
