مقصود از «ایمان قلیل» در آیه ی 88 سوره ی بقره

«فَقَلِیلاً مَّا یُؤْمِنُونَ»؛ سؤال: مقصود از ایمان قلیل چیست؟

در پاسخ به این پرسش چند احتمال مطرح شده است:

الف) مقصود، ایمان آنها به بعض کتاب است؛[1] بر این اساس که «ما» موصوله باشد.

ب) مقصود، نفی ایمان از آنها به تمامه است؛ بر این اساس که «ما» نافیه باشد، از قبیل «قَلّ ما رأیتَ هذا قطّ»[2] یعنی «ما رأیت هذا قطّ»،[3] در اینجا نیز بدین معناست که بنی اسرائیل اصلاً ایمان نیاوردهاند.

ج) مقصود این است که برخی از افراد بنی اسرائیل، به بعضِ کتابِ تورات ایمان آوردند.[4] چنانکه در آیه ی 46 از سوره ی نساء به این نکته اشاره کرده و میفرماید: «فَلا یُؤْمِنُونَ إلا قَلِیلاً».[5]

و اتفاقاً؛ حرف «فاء» در «فَقَلیلاً»، فاء سببیّت بوده[6] و معنای آیه چنین میشود: سبب لعن بنی اسرائیل این بود که آنها به کتاب الهی ایمان نیاورده بودند.

د) ایمان این گروه، اندک است، أی؛ «فَقلیلًا إیمانُه».[7] بنابراین احتمال، قلّت به حَسبِ ایمان است. یعنی خمیرمایه ی ایمان در وجود بنی اسرائیل کم است.

[1]. ابوالسعود، محمد بن محمد(بیتا)ج1، ص128.

[2]. طوسى، محمد بن حسن(قرن14ق)ج‏1، ص344.

[3]. طبرسى، فضل بن حسن‏(1372هـ ش)ج1، ص309؛ کاشانى، ملا فتح الله‏(1336هـ ش)ج‏1، ص233؛ همچنین، ر.ک: کاشانى، ملا فتح الله (1423هـ ق)ج‏1، ص187.

[4]. حقى بروسوی، اسماعیل(1405هـ ق)ج‏1، ص178و 179؛ آلوسى، سید محمود(1415هـ ق)ج‏1، ص318؛ حائرى تهرانى، میر سید على(1377هـ ش)ج‏1، ص232.