عقل نظری و عملی

نیروهای عقل نظری چهار چیز است:

1. حس 2. تخیل 3. توهم 4. تعقل

ولی نیروهای عقل عملی سه چیز است:

1. نیت  2. اراده  3. عزم

گناه و خود فراموشی نیروهای عقل عملی را به بند می­کشد، از اینرو معنای آیه این می­شود: ای علما! چرا جهل خود را به بند نمی­کشانید و بر خلاف اراده­ ی خودتان حرف میزنید؟ پس عقل در این آیه، عقل عملی است نه عقل نظری، بدین معنا که؛ چرا اراده و نیت و عزم خود را بر اجرای برنامه­های عملی نمی­گذارید؟

زیرا علمای یهود عالم نسبت به اوصاف نبی مکرم اسلام صل الله علیه والهکاملاً آگاه و واقف بودند ولی گناه، اراده و نیت و عزم آنها را به بند کشیده بود. به بیان دیگر؛ عقل عملی آنها را در بند گناه بود، از اینرو؛ خداوند آنها را توبیخ می­کند که چرا خودتان عقل عملی را عقال نکردید؟ اگر عقال می­کردید به گناه نمی­افتادید! 

در این رابطه پیامبر اکرمصل الله علیه واله بیان شیوایی دارند، ایشان می­فرماید: راز نامگذاری عقل به عقل برای این است که پای جهل را به بند می­کشد.[1]

---

2- بحارالانوار ج 1 ص 117