مقصود آیه از اشاره به فعلِ «رکوع»
مقصود آیه
از اشاره به فعلِ «رکوع» در آیه 43 سوره ی بقره
«وَ ارْکَعُواْ مَعَ الرَّاکِعِینَ»؛ این آیه اشاره به برگزاری نماز جماعت دارد،[1] نماز جماعتی که برجسته ترین مصداق نماز است؛ یعنی پیوستن به نمازگزاران حقیقی و اولیای الهی.
سؤال: چرا در اینجا از افعال نماز، تنها به «رکوع» اشاره نمود؟
جواب: به نظر میرسد حکمت چنین اشارهای به سه امر باز گردد:
الف) چون نمازِ اهل کتاب، فاقد رکوع بود و تنها سجده داشت؛[2] پس ذکر رکوع، اشاره به نمازِ مسلمین دارد.
ب) این سخن اشاره به نماز جماعت دارد؛[3] و شرکت در نماز جماعت- که نشان دهنده ی وحدت اجتماعی افراد است- با دستور فوق- یعنی «وَ ارْکَعُواْ مَعَ الرَّاکِعِینَ»- واجب شده است.
ج) اشاره به رکوع برای این است که مردم از سجده و آثار پر خیر و برکت آن باخبر بودند، اما از رکوع و آثار و برکات آن اطلاعی نداشتند! بنابراین، با خطاب مزبور میخواهد مردم را با رکوع و مباحث مربوط به آن آشنا کند.
سؤال: به چه جهت در آیه ی 29 از سوره ی فتح، رکوع و سجود را کنار هم قرار داد و فرمود: «تَرَاهُمْ رُکَّعاً سُجَّداً»؟
جواب: چون عنایت ویژه ی خداوند در نماز، به هر دو فعل- یعنی رکوع و سجود- تعلق گرفته است؛ زیرا در هر دو عمل، سر به پائین آورده میشود. شاهدش هم این است که حکمتش را در ادامه ی آیه آورده است؛ آنجا که فرمود: «یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِّنَ اللَّهِ وَ رِضْوَاناً»«فتح/29»، یعنی با رکوع و سجود، فضل و رضوان خدا را میخواهند.
[1]. طب‍رس‍ی، فضل بن حسن(1428هـ ق)ج1، ص42؛ حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین بن احمد(1363هـ ش)ج1، ص132.
[2]. جصاص، احمد بن علی(1405هـ ق)ج1، ص39؛ سبزوارى نجفى، محمد بن حبیب الله(1419هـ ق)ص13.
[3]. طوسى، محمد بن حسن(قرن14ق)ج1، ص196؛ مراغى، احمد بن مصطفى(بیتا)ج1، ص103؛ کاظمى، جواد بن سعید(1365هـ ش)ج1، ص289.
