مقصود از «غضبی بر روی غضب» در آیه ی 90 سوره ی بقره
«فَبَاءُوا بِغَضَبٍ عَلَی غَضَبٍ»؛ در تفسیر این بخش از آیه- که از دو غضب خبر می دهد- احتمالاتی بیان شده است که به برخی از آنها پرداخته میشود:[1]
الف) غضب اوّل هنگامى بود که یهود قبل از بعثت پیامبر صل الله علیه و آله تورات را ضایع کرده[2] و آن را تحریف کردند، و غضب دوّم زمانى بود که بعد از بعثت، وجود مقدس آن حضرت را انکار نمودند.[3]
ب) غضب اوّل زمانى بود که یهود گوساله را پرستش کردند، و غضب دوم هنگامى بود که پیامبر صل الله علیه و آلهرا منکر شدند.[4] و نیز غضب دوم را گفته اند: زمانی بود که ماهی گیری را در روز شنبه حلال کردند.[5]
ج) غضب اوّل هنگامى بود که حضرت عیسى علیه السلام - و إنجیل[6]- را انکار کردند، و غضب دوّم زمانى که پیامبر اسلام؟صل؟- و قرآن[7]- را باور نکردند.[8]
د) این تعبیر براى إفادهی تأکید و مبالغه- و تشدید حال بر آنها[9]- است و چون غضب الهى به هیچ وجه از اینان جدا نمیشود پس گویا دائماً در حال تکرار است.[10] و آنها با این حرکت مرتکب امر عظیمی شدند.[11]
[1]. برای اطلاعات بیشتر، ر.ک: همان، ج5، ص505-502.
[2]. ابن کثیر دمشقى، اسماعیل بن عمرو(1419هـ ق)ج1، ص217؛ ثعلبى نیشابورى، ابواسحاق احمد بن ابراهیم(1422هـ ق)ج1، ص235؛ بغدادى، علاء الدین على(1415هـ ق)ج1، ص60.
[3]. طبرسى، فضل بن حسن(1372هـ ش)ج1، ص314.
[4]. همان؛ همچنین، ر.ک: طوسى، محمد بن حسن(قرن14ق)ج1، ص349؛ و نیز، ر.ک: اندلسى، ابوحیان محمد بن یوسف(1420هـ ق)ج1، ص491.
[5]. سمرقندى، نصر بن محمد بن احمد(1418هـ ق)ج1، ص73.
[6]. ثعلبى نیشابورى، ابواسحاق احمد بن ابراهیم(1422هـ ق)ج1، ص235؛ بغوى، حسین بن مسعود(1420هـ ق)ج1، ص142؛ بغدادى، علاء الدین على(1415هـ ق)ج1، ص60.
[7]. همان.
[8]. طبرسى، فضل بن حسن(1372هـ ش)ج1، ص314؛ طوسى، محمد بن حسن(قرن14ق)ج1، ص349؛ سمرقندى، نصر بن محمد بن احمد(1418هـ ق)ج1، ص73.
[9]. ابن عطیه اندلسى، عبدالحق بن غالب(1422هـ ق)ج1، ص179؛ اندلسى، ابوحیان محمد بن یوسف(1420هـ ق)ج1، ص491.
[10]. طبرسى، فضل بن حسن(1372هـ ش)ج1، ص314؛ همچنین، ر.ک: حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین بن احمد(1363هـ ش)ج1، ص200؛ و نیز، ر.ک: کاشانى، ملا فتح الله(1336هـ ش)ج1، ص235.
[11]. نیشابورى، نظام الدین حسن (1416هـ ق)ج1، ص333.
